Tự học y khoa

Mạn đàm ngành y
Trước khi chia sẻ kinh nghiệm, em xin phép phát biểu linh tinh vài lời. Xin các bác đừng để bụng ạ.
Đầu tiên:

"Medicine is my passion. And I wanna share my passion to all of you guys" (Cải biên câu nói của Dr. John H. Barone)

Mạn đàm:
Bác tự học cũng được. Tốt nhất là có kiến thức để chăm sóc sức khỏe và người thân tốt hơn.
Nhưng nhớ đừng kê thuốc bừa bãi nhé. Nhiều tác dụng phụ không ngờ tới được đâu. Mà mấy cái "lạ mà hiếm" thường nặng không hà.

Ví dụ 1 cái nhé. Các bác sĩ Ngoại có nhớ món này không?Malignant hyperthermia. 1 tai biến gây mê hiếm cực kì nặng và hiếm (gặp ở 1 phần vài chục nghìn thôi). Do thuốc giãn cơ có khử cực (succinylcholine). Monitor dựa trên Troponin, CPK. Càng cao tiên lượng càng xấu.
Thuốc giải duy nhất là Dantrolene. Loại này ở VN cực hiếm. BV nhỏ em không nghĩ là có. Theo 1 bác gây mê em biết nói lại thì tại SGN chỉ có ở Pháp Việt hay Nhi Đồng.

Quay trở lại vấn đề chính nào:
Em tạm chia chương trình thành 4 tầng. Và đây là theo cách nhìn của em. Rất phiến diện. Có thể áp dụng với bác được không thì tùy.
1/ Bắt đầu là giải phẫu:
Tiếng Việt: Còn tài liệu nào tốt hơn bộ dĩa và sách của GS Nguyễn Quang Quyền !!!
Tiếng Anh: bộ DVD của Aclands. Sách thì nhiều: Gray's anatomy, Moore's clinically oriented anatomy. Cuốn Moore viết về neuroanatomy chưa đầy đủ lắm. Neuroanatomy dùng Snell's clinical neuroanatomy hay Cunningham's head and neck anatomy.
Snell hình vẽ đơn giản, dễ nhớ.
Cunningham's có hình brain dissections cũng tốt. Và được cái ngắn gọn, mỏng.
Ngoài ra trường mình có cuốn Dissections of the brain rất hay. Mỏng, bỏ vừa túi áo Blouse, khá đầy đủ.
Thực ra bên em tách Neuroanatomy ra 1 học phần riêng biệt, gọi là Neurobiology cho nó oai. Gồm 5 môn nhỏ: neuroanatomy, neurophysiology, neurobiochemistry và embryology of nervous system.
Nội thần kinh dựa hoàn toàn vào kiến thức của môn này và pharmacology.
Ngoại thần kinh thì em không dám lạm bàn. Món này xin thỉnh giáo BSNQ.

Đi kèm với anatomy là mô phôi. Đây là môn tương đối khó. Tài liệu VN có của GS Nguyễn Trí Dũng rất đáng tin tưởng. Về phần phôi không biết Thầy đã xuất bản sách mới chưa chứ sách phôi hình như dịch từ Langman 6th ed. Bây giờ hình như đã là 12th rồi.

Cho nên mô phôi em đề nghị dùng:
Ross histology
Langman's embryology <~~~ Quyển này hay cực kì, nhưng đòi hỏi phải có kiến thức Di truyền và Sinh học phân tử vững vàng. Nhất là về phần cell cycle, molecular basis of the genes.
Có thể bổ sung thêm Atlas histology cho nó dễ hiểu.
Bộ 3 Giải phẫu, mô, phôi phải cứng thì mới lên tầng 2, tầng 3 được. 3 môn này là căn bản của căn bản. Là nền tảng của mọi môn lâm sàng.

Tuy nhiên, song song với việc học giải phẫu (gọi chung thôi), bác phải thật sự cứng các môn sau. Gọi là "các" môn vì thật sự ra chỉ có 1 môn thôi, nhưng vì kiến thức quá đồ sộ nên phải chia bớt ra cho dễ cho SV tập trung vào từng phần.
Cell biology
Molecular biology
Genetics
Immunology
Biochemistry
Đẳng cấp cuối cùng của 4 môn này là "Molecular biology of everything", vâng, xin nhắc lại, everything.

Em nghĩ nếu ai có dịp thọ giáo GS Nguyễn Trí Dũng sẽ luôn được nghe Thầy nhắc đi nhắc lại về tầm quan trọng của Molecular biology.
Môn này cực kì quan trọng vì nó sẽ giúp bác giải thích được đa số mọi thứ về cơ thể (Dùng đa số vì còn rất rất nhiều thứ con người chưa biết), và là cái đà để học tiếp tầng thứ 2.

Còn về sách thì em đề nghị 1 cuốn thôi: Molecular biology of The Cell (Albert et al.) của Garland. Quyển này hơi bị đồ sộ, ngang ngửa Harrison đấy.
Về môn đặc biệt immunology: có thể thêm Garland immunology. Đây là "bible of immunology" theo lời sư phụ em bên khoa immunology.
Ngoài ra còn cuốn Molecular biology of the Gene. Tài liệu này tuyệt vời. Chữ to, sách tương đối mỏng, giải thích rõ ràng, minh họa đẹp.
Ngoài ra cần thêm kiến thức căn bản về vật lý, hóa học (vô cơ, kim loại nặng) nữa. Nhất là vật lý: quang hình, quang lý, động học chất lỏng, cơ học, điện điện tử, hạt nhân. Mỗi món đều có chỗ diệu dụng sau này.

Em chưa qua được nên giờ bị tẩu hỏa nhập ma do chưa đủ nội lực để luyện võ công thượng thừa
Xong tầng 1.
Xin phép quote lại câu của Dr. John H Barone - a pathologist : "These are not the sexy stuffs, but these are really high-yield."

Tầng 2:
Physiology - Sinh lý học.
Tầng 2 chỉ có môn này thôi. Và là môn quan trọng nhất.
Đây là môn phân biệt giữa BS và người không đào tạo chính quy.
Nếu tầng 1 bác vững thì không sao.
Tầng 1 bác không vững thì vừa xây tầng 2 vừa vá tầng 1.
Về sách em giới thiệu 1 cuốn duy nhất: Guyton.
Cách học: Quan sát, nghiền ngẫm. Nghiền ngẫm xong, lại quan sát tiếp.
Tập giải thích hiện tượng, tập trả lời.
Đây là tầng quan trọng nhất. Và đây là môn quan trọng nhất.
Môn này học đàng hoàng phải mất cả đời.
Học 1 năm có thể được 3 thành hỏa hầu, tạm đủ để lên tầng tiếp theo.
Môn này ví như Dịch Cân Kinh hay là Cửu Dương thần công, căn bản nội công để luyện võ công thượng thừa.

Tầng 3: Pathology - bệnh học
Tầng này chỉ có 1 môn thôi. Nhưng để dễ tập trung, phân loại thì ta chia thành nhiều môn nhỏ. (Giống như Lệnh Hồ Xung luyện kiếm, kiếm pháp chỉ có 1 nhưng phải chia nhỏ ra thành 9 thức.)
Đây là Cửu âm chân kinh quyển hạ. Chuyên luyện chiêu thức.
Trước tiên, môn này học khá là lạ lùng. Giống như tranh cãi con gà có trước hay quả trứng có trước vì các môn nhỏ trong này quan hệ mật thiết với nhau.
Bao gồm
1/ Microbiology: với các phái nhỏ như bacteriology, virology, parasitology
2/ Immunology, immunopathology. Rất quan trọng. Mọi hiện tượng đều giải thích từ đây
3/ Genetic diseases ---> Pediatric diseases
4/ Anapathology and histopathology (cái này gọi là classic pathology nè)
5/ Lại 1 lần nữa, bác có quen không? Molecular bases of pathology
6/ Pathophysiology.

Nếu tầng 1 và tầng 2 bác đủ cứng, em xin giới thiệu cuốn Review of medical microbiology and immunology (Lange)
Nếu căn cơ nội lực qua tầng 1 và tầng 2 bác chưa đủ cứng, em đề nghị quay trở lại luyện thành rồi hẵng lên tầng này. Nếu không sẽ bị tẩu hỏa nhập ma, không đến nỗi đứt kinh mạch mà chết nhưng sẽ không luyện thành võ công Càn khôn đại nã di
Pathology:
1/ Robbin's basic pathology
2/ Harrison
Harrison là bộ sách tuyệt vời. Khó có thể nói hết được mức độ ảo diệu và uyên thâm của các vị tiền bối biên soạn nên bộ bí cấp này.
Sau khi luyện thành tầng 3. Bác đã gần thành BS rồi.

Tầng 4
2 môn
Pharmacology
Internal medicine

Em không bàn tới surgery vì rõ ràng nếu bác không đào tạo chính quy thì bác sẽ không có cơ duyên với nó.

Nếu các tầng trên bác thật sự vững thì môn võ công nào bác cũng có thể luyện được, như Trương Vô Kỵ sử dụng Thất Thương Quyền, Thái cực quyền / kiếm.

Về sách, em giới thiệu 3 cuốn
Goodman & Gilman's Manual of pharmacology and therapeutics
Harrison
Ngoài ra bác phải biết cách khám. Cho nên cuốn thứ 3 là Bates' Guide to Physical Examination and History taking.
Em đặc biệt và thành thật khuyên bác luyện triệu chứng học, vì đây là phương tiện duy nhất bác có (đối với người ngoại đạo)

Tầng này em đề nghị bác chỉ nên khám rồi giới thiệu tới khám BS thôi. Tốt nhất là để người có trách nhiệm lo, lỡ có gì bác không gánh nổi trách nhiệm đâu.

Tầng 4 là tầng cuối, tầng này chỉ có bắt đầu mà không có kết thúc, và đến đây võ công bác tới đâu là tùy vào bác thôi.

Đây chỉ là nội công thôi.
Còn ngoại công thì có:
Kĩ năng đầu tiên: numero uno, the first and the only most important:
Kĩ năng điều dưỡng. Không có cái này kể như vứt, không làm gì được cả. Nếu bác chỉ nói lý thuyết mà không làm gì được thì ai nể, ai tin bác. Đây là kĩ năng đầu tiên, và là kĩ năng quan trọng nhất, đặc biệt là với người ngoại đạo. Người trong ngành thì ai ai cũng phải thạo rồi. << Nói vậy chứ không có các cô điều dưỡng bên cạnh em cũng khóc >>

Sơ cấp cứu: ABC. Cực kì quan trọng, chỉ có 3 chữ thôi: airways, breathing, circulation.
Kĩ năng thăm khám. Món này phải có sư phụ thôi. Đây là nghệ thuật của nội khoa

Tâm lý học y khoa, nhân chủng học, triết học, đạo đức y khoa, lịch sử, văn học.... biết càng nhiều càng tốt
Thêm tí hiểu biết về đạo và thiền học nữa.

Hơi dài. Xin cám ơn các bác đọc hết ạ.
PS: cám ơn anh magicboy đã cho em cái nhìn về tứ đại phái nội ngoại sản nhi.

Vài lời mạn đàm.
Y khoa là môn đặc biệt. Nếu bác không có sư phụ, không trực tiếp thấy triệu chứng, thì dù tưởng tượng cao lắm cũng không hình dung ra được.
Chơi với cơ thể người như chơi với hổ. À không, hơn cả chơi với hổ. Vì chơi với hổ bác trả giá bằng mạng bác thôi. Còn cái này là mạng người khác.
Cho nên, bác không có kiến thức, phán bừa em không nói. Nhưng 1 khi đã đọc sách thì nên suy nghĩ trước khi tư vấn. Và bác nói gì đi nữa, thì hãy bỏ thêm 2 câu "Tin hay không thì tùy, anh tin anh làm là lỗi của anh chứ không phải lỗi của tôi. Tốt nhất là đi khám BS" để tự bảo vệ mình và tránh những hậu quả không đáng có cũng như phiền phức với mình.
Đừng bao giờ cho thuốc người khác. Paracetamol - thuốc trong danh mục bán không cần toa đó - có thể gây suy gan cấp, điều trị khó khăn. Cho nên đừng bao giờ cho thuốc. Cùng lắm vitamin thôi.
Khuyên người khác bồi bổ cơ thể là tốt lắm rồi. Thực ra ăn uống là cách phòng bệnh tốt nhất.
Khuyên mọi người bỏ hút thuốc, bớt rượu bia.
Khuyên mọi người ngủ đủ giấc
Khuyên khám BS ít nhất 6 tháng 1 lần. Làm quen với bác nào bên nội càng tốt.
Biết cách sơ cấp cứu, biết thật sâu, biết thật nhiều.
Đó là những lời khuyên tốt nhất bác có thể cho người bệnh, không cần kiến thức cao sâu.